Οι αποκριές γενικά
χαρακτηρίζονται ως οι πιο ευχάριστες γιορτές με αβέβαιη καταβολή και προέλευση
που χάνεται στα βάθη των αιώνων αλλά και με έντονους επηρεασμούς από τα
χριστιανικά ιδεώδη που δημιούργησαν ένα διαφορετικό ,αταξικό , εορταστικό τρόπο.Ασχετα με την προέλευση οι Αποκριές έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα που θέλει τον άνθρωπο πέρα και έξω από την καθημερινότητα ,από την «κανονικότητα των πραγμάτων».
Κοινό στοιχείο
στις αποκριές αποτελεί για πολλούς ,η διασύνδεση της ψυχής των νεκρών με τους
ζωντανούς , η υπενθύμιση ότι και αυτές οι ψυχές υπάρχουν και δεν έχουν ξεχασθεί με την
πάροδο του χρόνου , ότι όπως η Θεά Γαία ανθίζει και δημιουργεί ζωή έτσι και οι
ψυχές έχουν την δυνατότητα να επαναπροσδιορισθούν , να δηλωθούν ως όντα με
ύπαρξη και να συνυπάρχουν ως αόρατες μορφές με τους ζωντανούς ή έστω ως υπενθύμιση .
(Εικόνες από τις Γιαννιώτικες τεράστιες φωτιές τις γνωστές Τζαμάλες)
Για μερικούς η
υπενθύμιση αυτή είναι συνεφασμένη με την συγχώρεση και την αιώνια ανάπαυση ,
για άλλους πάλι μια ευκαιρία για την επάνοδο της ψυχής των νεκρών με τον
ψυχοπομπό Ερμή , αλλά κυρίως των
«πονηρών όντων» που με τα «πιθίγοια» (=άνοιγμα πίθων , πιθαριών με οίνο νέας
εσοδείας την πρώτη ημέρα της εορτής) τις συνοδεύουν στον επάνω κόσμο με σκοπό
να παρενοχλήσουν με ευχάριστο σεχιστικό τρόπο τους ζωντανούς , να τους βάλουν σε πειρασμό και επειδή ήταν
απροσδιόριστης μορφής και δεν ήθελαν την αμεσότητα , έπρεπε να μασκαρευτούν να φορέσουν μια μάσκα και άλλα
ρούχα ή ακόμη και μορφές ζώων έτσι ώστε
κανένας να μην τους αναγνωρίσει. Σε κάθε περίπτωση η ύπαρξη της μάσκας μας παραπέμπει σε αρχαϊκές
μορφές διασκέδασης θεατρικού τύπου.
Συνδέθηκαν με τη
λατρεία τη θεάς Δήμητρας και συμβόλιζε την Περσεφόνη-σιτάρι, σύμβολο της αθανασίας
της ψυχής. Γι’ αυτό και το σιτάρι στην
συνέχεια καθιερώθηκε ως σύμβολο της αιώνιας ζωής.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής
αυτοκρατορίας μετά από την επίδραση της Χριστιανικής λατρείας ενσωματώθηκε η
πανάρχαια μεταταφική συνήθεια των Ελλήνων η «προσφορά πανσπερμίας» στον ψυχοπομπό
Ερμή όπως ονομαζόταν η προσφορά στα
μνημόσυνα ,τελετές προς τιμήν των νεκρών και η λατρεία αυτή επαναπροσδιορίσθηκε ως τελετή μνήμης ή Ψυχοσάββατα , λατρευτικές πράξεις χριστιανικής
λογικής με επίσκεψη στους τάφους των νεκρών ,μοίρασμα κόλλυβων για συγχώρεση
και ανάπαυση των ψυχών .
(Εικόνες απο τα αλευρομουτζουρώματα Καθαρής Δευτέρας στο Γαλαξίδι ) Τα κόλλυβα ,άγνωστο πότε καθιερώθηκε , υπήρχε από τα πολύ παλαιά χρόνια και είναι κάτι σαν γλύκισμα αποτελούμενο από βρασμένο σιτάρι (σύμβολο της γης, της ψυχής των νεκρών αλλά και της Περσεφόνης) , ρόδι (το δώρο του Άδη για την παραπλάνηση της Περσεφόνης για τέσσερες μήνες , όταν την παρέσυρε ερωτικά στον κάτω κόσμο ) , κόλιανδρο ή μπαχαρικά (για τα αρώματα της εφήμερης ζωής), σταφίδα (κατάλοιπο της Διονυσιακής λατρείας ,με την «γλύκα της ζωής» που είναι η άμπελος) , και ξηρούς καρπούς (σπόροι της ζωής που αναγεννώνται ) .
Προέρχεται από την αρχαία λέξη κόλλυβο που
σημαίνει κόκκο δημητριακών καρπών ή
σίτου και που αργότερα το κόλλυβο αποτέλεσε και μέτρο ζύγισης κόκκων χρυσού .
Οι μεταμφιέσεις αρχικά -κάτω από μια τέτοια
οπτική-σκόπευαν στο να παραστήσουν αυτές ακριβώς τις ψυχές και τα “πονηρά όντα”
που, επιστρέφοντας στον επάνω κόσμο, “παρενοχλούσαν” τις αισθήσεις των ζωντανών .
(Εικόνες από τις Γιαννιώτικες τεράστιες φωτιές γνωστές ως Τζαμάλες)
Ταυτόχρονα, οι γιορτές αυτές τελούνται περιμένοντας τον ερχομό της Άνοιξης, της “νέας χρονιάς” κατά την κοινή αντίληψη. Η Άνοιξη έρχεται, και αυτό το βεβαίωνε η δοξασία πως, η δύναμη που “ανεβάζει” τις ψυχές επάνω στη γη, αυτή και θα κάνει τον σπόρο τον θαμμένο στα σπλάγχνα της να βλαστήσει.
Έπρεπε, λοιπόν, ο λαός αν ήθελε να κερδίσει το παιχνίδι της ζωής, να βρει τρόπο να εξευμενίσει τις ψυχές-πνεύματα και τους “δαίμονες” της φύσης, για να επιτύχει καλύτερη και πλουσιότερη την παραγωγή στους αγρούς και τα κοπάδια του επιτρέποντας την αταξία με αυτήν ακριβώς την μορφή.
Το βασικό κίνητρο της μεταμόρφωσης, του μασκαρέματος είναι να “αλλάξω”. Να μεταμορφωθώ. Να λάβω άλλη κοινωνική ταυτότητα, έστω και για λίγο, ώστε να εξασφαλίσω με κάθε τρόπο την επιβίωσή μου αλλά και την απόλαυση που προκύπτει μέσω αυτής.
(Εικόνες απο τα αλευρομουτζουρώματα Καθαρής Δευτέρας στο Γαλαξίδι ) Μέσα στο γενικότερο ενθουσιαστικό κλίμα των ημερών του “ανάποδου” κόσμου, χάνουν την ισχύ τους βασικές «καθώς πρέπει» έννοιες και αξίες του λαϊκού πολιτισμού: η ντροπή, το φιλότιμο, η λεβεντιά δεν ισχύουν στην Αποκριά.
Η τιμή του άντρα αλλά και της γυναίκας δεν θίγεται πια. Η σεμνότητα στις γυναίκες γίνεται πονηριά, βωμολοχίες ,φαλλοκρατικά σύμβολα κλπ. Κυριαρχεί η ελευθεροστομία και το πείραγμα. Οι κανόνες «κανονικής» συμπεριφοράς ανατρέπονται.
Παρωδείται το μυστήριο του γάμου, διαλύεται ο φόβος του θανάτου με μια εύκολη “ανάσταση” όπως αυτή παρουσιάζεται στα κατά τόπους “δρώμενα”, κοροϊδεύεται ο θρήνος, και η ελευθεριότητα καθορίζεται για λίγες μόνο ημέρες ως ο βασικός συντελεστής ζωής.
(Εικόνες απο τα αλευρομουτζουρώματα Καθαρής Δευτέρας στο Γαλαξίδι )
Περισσότερες πληροφορίες για τις Αποκριές αναζητήστε στους παρακάτω συνδέσμους.
- http://www.theogonia.gr/latreia/pinakes/alpha/anthestiria.htm
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%8C%CE%BB%CE%BB%CF%85%CE%B2%CE%B1
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%B1
- http://www.lifo.gr/team/Plus/47870
- http://www.dogma.gr/diafora/kollyva-ti-einai-kai-ti-symvolizoun/22129/
- http://el-democracy.blogspot.gr/2013/04/blog-post_1318.html
- http://el-democracy.blogspot.gr/2013/04/blog-post_1318.html
- http://www.astrologicon.org/anthesterion/anthesterion-eortai.html
1. Γιαννιώτικες Τζαμάλες......
2. Αλευρομουτζουρώματα της Καθαράς Δευτέρας στο Γαλαξίδι Μέρος 1.
3. Αλευρομουτζουρώματα της Καθαράς Δευτέρας στο Γαλαξίδι Μέρος 2.
και όλες τις αναρτήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί πιέζοντας εδώ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου