Οι Μωμόγεροι του Πόντου μέσα από την Ιστορία τους…

  Τα  Κοτσιαμάνια η Γκοτσαμάνια ή Μωμoέρια, ή οι Μωμόγεροι όπως επίσης είναι γνωστά, είναι ένα Λαϊκό αρχαϊκό ποντιακό έθιμο, που μετέφεραν οι  Πόντιοι στην Ελλάδα μαζί με τη γλώσσα τους ή διάλεκτο, τους χορούς και τα τραγούδια τους.   

     Στην αρχική του παραδοσιακή μορφή ήταν διασκεδαστικά δρώμενα , αυτοσχεδιασμοί και μιμήσεις πράξεων από αυτοσχέδιους θιάσους ποντίων με συμμετοχή μόνο νέων ανδρών από την ίδια κοινότητα ή χωριό που φορούσαν αυτοσχέδιες  "προσωπίδες" και εισέρχονταν συνοδεία οργάνων στις αυλές  των σπιτιών και στις πλατείες των χωριών τις εορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων και του νέου Έτους διασκεδάζοντας την καθημερινότητα των κατοίκων του.  .

     Κεντρικό , βασικό πρόσωπο , κορυφαίος αλλά και καθοδηγητής του Θιάσου,  που είχε το γενικό πρόσταγμα ήταν ο Μωμόγερος ή Μωμόερος η Κιτί Γοτσάς ή πορδαλάς , ο ξεμωραμένος γέρος αλλά και λεβέντης με καρδιά και ορέξεις νέου .  Ο μωμόγερος ήταν αυτός που καθόριζε στο σύνολο την εορταστική διαδικασία και όλοι ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν τις εντολές του και τα προστάγματά του. 

    Αργότερα στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας από τον φόβο της αντίδρασης  έγινε αφαίρεση πολλών σατυρικών στοιχείων , εμπλουτισμός με άλλα πρόσθετα στοιχεία , πρόσωπα και ελληνικές φορεσιές που είχε ως αποτέλεσμα να ονομάζονται και κοτσαμάνια σε μερικές περιοχές του Πόντου.   Η Ονομασία Κοτσαμάνια προέρχεται από την τουρκική λέξη «κοτσαμάν», που σημαίνει «μεγαλόσωμοι άντρες». 

     Δεν υπάρχουν πλήρως αποδεκτά στοιχεία που να καθορίζουν την αρχική σύνθεση της ομάδας ,σίγουρα όμως ήταν απλοί καθημερινοί χαρακτήρες της ντόπιας κοινωνίας προσαρμοσμένοι στην δεδομένη διαστρωμάτωση που είχε η δομή της κοινωνίας τους με δεκάδες προσθήκες και αφαιρέσεις χαρακτήρων έτσι ώστε να αντιπροσωπεύουν στο σύνολο την δομή της .

       Σε γενικές γραμμές και με αναφορά στα σύγχρονα χρόνια η ομάδα αποτελείται μόνο από άνδρες και με κυρίαρχες μορφές τον Μωμόγερο , την γριά του μωμόγερου , την άγαρμπη ατσούμπαλη νύφη ,τον καλοσυνάτο φουκαρά γαμπρό , τον γιατρό που συχνά έπρεπε να «ελέγχει» την  «απείραχτη μεν αλλά τσαχπίνα και παρθένα νύφη» με περισπούδαστες κινήσεις , τον συνήθως άτακτο προκλητικό κουμπάρο και φυσικά τον χωροφύλακα ή Τσανταρμά ή και κατή ,  εκφραστές της  νομιμότητας και της τάξης ,επαναφέροντας όσους παρεκτρέπονται στην «ευνομία» , επιβάλλοντας και ανάλογα πρόστιμα.

     Αυτή την θεατρική ομάδα την συνόδευαν ντόπιοι οργανοπαίχτες με αυτοσχέδια όργανα όπως το νταούλι , τον ζουρνά , το ασκί ή τουλούμ ή αγγείο προερχόμενο κυρίως από τα μέρη του Ανατολικού Πόντου κατασκευασμένο από κατεργασμένο δέρμα προβάτου και βεβαίως την κλασσική ποντιακή τρίχορδη λύρα ή ΚΕΜΕΝΤΖΈ,

    Συνόδευαν επίσης την ομάδα ο αρχιδιάβολος και τα «μασκαριλίκια» του ή διαβολικά ,οι μικροί σκανδαλιάρηδες διάβολοι ή οι καλικάντζαροι ή «πίζηλα» ,οι μετέπειτα συνεχιστές  του εθίμου,  κατάλοιπα της βακχικής λατρείας  που με τα πειράγματα και τις αταξίες των προκαλούν το γέλιο σε όλο το «σεργιάνι» ή σε όσους θα τους παρακολουθούν.

     Απρόσκλητα μπαίνανε στα σπίτια και τα ανακάτευαν  ..αλλά θα σέβονταν αυτούς τους «αφεντάδες» που είχανε προβλέψει εκ των προτέρων και είχαν  "κανονίσει" να τους "φιλέψουν" όλους με "χαψία" , με μεζέδες και με "τσιγαρίδες" (=κάτι σαν χοιρινό λεπτό κρέας ) και να τους ποτίσουν με ρακιά...(=τσίπουρο) . Όταν τους κερνούσαν τότε στην αυλή τους στηνότανε το γλέντι  με υποχρεωτική συμμετοχή της οικογένειας ως πρωτοχορευτές.

Οι φωτογραφίες προέρχονται απο τις εκδηλώσεις ανήμερα των Φώτων που οργάνωσε και συμμετέχει ο Ποντιακός Σύλλογος Ανατολής Ιωαννίνων τους οποίους οφείλω να ευχαριστήσω. 

Το έθιμο αυτό μπορείτε να το παρακολουθήσετε ελεύθερα ανήμερα των Φώτων  στην Ανατολή των Ιωαννίνων . Περισσότερες πληροφορίες αναζητήστε στον Ποντιακό Σύλλογο Ανατολής Ιωαννίνων.


 Δείτε επίσης προηγούμενη αναφορά στον σύνδεσμο...

Οι Μωμόγεροι..στης Ανατολής τα μέρη.....

Και όλες τις αναρτήσεις πιέζοντας εδώ.....



                                                                                                         Ιωάννινα Ιανουάριος 2018